ابصار العین فی انصار الحسین (کتاب)

ابصار العین فی انصار الحسین

اطلاعات کتاب
نویسنده	شیخ محمد سماوی (متوفای ۱۳۷۰ ق)
موضوع	روز عاشورا، واقعه کربلا، یاران امام حسین (ع)
زبان	عربی
مجموعه	یک جلد
اطلاعات نشر
ناشر	دانشگاه شهید محلاتی
تاریخ نشر	۱۴۲۹ق

إبْصارُ العَین فی أنْصارِ الحُسین علیه‌السلام اثر شیخ محمد سماوی (متوفای ۱۳۷۰ق) درباره یاران امام حسین(ع) در واقعه کربلا و قبل از آن، اعم از شهدا و مجروحان. مؤلف در این کتاب، ۱۱۲ نفر از یاران امام را با ذکر طوایف و قبایل آنان بیان می‌کند.

درباره مؤلف

محمد بن طاهر بن حبیب ترکی فضلی؛ عالم، فقیه، ادیب، شاعر و خطیب بود که به دلیل تولد و سکونت در منطقه سماوه به سماوی شهرت یافت. او در سال ۱۲۹۳ق در سماوه متولد شد و پس از دوران کودکی و فقدان پدر برای کسب علوم اسلامی به نجف رفت. سماوی تا سال ۱۳۲۲ق در نجف ماند و پس از بازگشت به موطن خود در سال ۱۳۳۰ش به عضویت مجلس درآمد. سماوی مدتی هم به عنوان قاضی نجف و حاکم شرع در بغداد مسؤولیت داشت. او همچنین عضو مجمع علمی عراق بود. سماوی در سال ۱۳۷۰ق در نجف از دنیا رفت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.

از آثار او گذشته از کتاب ابصار العین می‌توان به «الطلیعه فی شعراء الشیعه»، «ظرفة الاحلام فیما نظم فی المنام»، «الکواکب السماویه فی شرح القصیدة الفرزدقیه»، «شجرة الریاض فی مدح النبی الفیاض» اشاره کرد.

درباره کتاب

آقابزرگ در الذریعه، از کتاب با نام «ابصار العین فی احوال انصار الحسین(ع)» نام برده و می‌نویسد:

«شیخ محمد سماوی آن را در ابتدای منصب قضاوت در نجف نوشته و در سال ۱۳۴۳ق در نجف چاپ شد و پس از آن، مؤلف، مطالبی را بدان افزود که هنوز به زیور طبع آراسته نشده است.»

روش تألیف

مؤلف در داخل هر مقصد نام افراد را بدون ترتیب الفبا آورده و احتمال دارد ترتیب خاصی در نظر او بوده که روشن نیست. سماوی همچنین در موارد متعدد با عنوان «ضبط الغریب» به توضیح لغات یا وجه تسمیه‌ها پرداخته است.

محتوای کتاب

این کتاب، ۱۱۲ نفر از یاران آن حضرت را شمارش کرده که غالب آنان در کربلا و روز عاشورا و برخی هم پیش از واقعه در کوفه به شهادت رسیده‌اند. نویسنده پیش از بحث اصلی به مختصری از زندگی امام پرداخته است. سپس کتاب را به ۱۷ مقصد تقسیم نموده و در هر مقصد از یک خاندان یا قبیله سخن گفته است.

ابواب کتاب

شهدای خاندان ابوطالب

شهدای بَنی‌اَسَدْ و بردگان

شهدای هَمْدانی و بردگان آنان

شهدای مَذْحَجی

شهدای اَنصاری

شهدای بَجِلی و خَثْعَمی

شهدای كِنْدی

شهدای غفاری

شهدای كَلْبی

شهدای اَزْدی

شهدای عبدی

شهدای تَیمی

شهدای طایی

1. عمّار بن حسّان طایی
2. امیة بن سعد طایی

شهدای تَغْلِبی

1. ضرغامة بن مالک تغلبی
2. کنانة بن عتیق تغلبی
3. قاسط بن زهیر بن حارث تغلبی
4. کردوس بن زهیر تغلبی
5. مقسط بن زهیر تغلبی

شهدای جُهَنی

1. مجمّع بن زیاد بن عمرو جهنی
2. عبّاد بن مهاجر بن ابومهاجر جهنی
3. عقبة بن صلت جهنی

شهدای تَمیمی

1. حرّ بن یزید ریاحی
2. حجاج بن بدر تمیمی سعدی

یاران متفرقه امام حسین

1. جبلة بن علی شیبانی
2. قعنب بن عمر نمری
3. سعید بن عبدالله حنفی

منابع کتاب

سماوی مأخذ هر گزارش را در ابتدا یا انتهای آن بیان می‌کند (محقق کتاب، جلد و صفحه این مآخذ را نیز آورده است). گاه هم مطالبی را با تعبیر «قالوا» یا «قال اهلُ السّیر» آورده که به نظر می‌رسد دلیل آن شهرت مطلب در منابع و اتفاقی بودن آن باشد. مورخان و منابعی که وی مطالب خود را از آنان گرفته غالباً کتب دست اول و معتبر هستند.

سماوی همچنین در موارد متعدد با عنوان «ضبط الغریب» به توضیح لغات یا وجه تسمیه‌ها پرداخته است.

چاپ‌ها

این کتاب، نخستین بار در سال ۱۳۴۱ق. در چاپخانه حیدریه نجف اشرف چاپ گردید. از سال ۱۳۴۱ق در نجف و ایران، مکرر به چاپ رسیده است، چاپ اخیر آن توسط مرکز تحقیقات سپاه پاسداران با تحقیق محمد جعفر طبسی انجام شده است.

ترجمه

ترجمه کتاب ابصار العین هم با استفاده از همین چاپ تحقیقی، توسط عباس جلالی و با عنوان «سلحشوران طف» در انتشارات زائر منتشر شده است.

همچنین عبدالرحیم عقیقی بخشایشی سه کتاب مقتل تسمیة من قتل مع الحسین، ابصار العین و نفثة المصدور را در یک کتاب، با عنوان «سه مقتل گویا در حماسه عاشورا» ترجمه کرده و به فارسی برگردانده است.

پانویس

منابع

• تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء.
• سماوی، محمد، ابصار العین، قم، دانشگاه شهید محلاتی، ۱۴۲۹ق.
• سماوی، محمد، سلحشوران طف، ترجمه عباس جلالی، قم، زائر، ۱۳۸۱ش.
• ابصار العین فی انصار الحسین، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۳۹۹ش.

پیوند به بیرون